Ćwiczenia logopedyczne dla dzieci

     Ćwiczenia usprawniające narządy mowy a więc język, wargi i podniebienie przygotowują do prawidłowego mówienia. Można je prowadzić w formie zabawy już z dziećmi trzyletnimi. Ćwiczenia należy traktować jako zabawę, aby były dla dzieci przyjemnością. Powinny trwać kilka minut (3-4 minuty z 3 i 4latkami, do 10 minut z 5 i 6latkami). Początkowo należy ćwiczyć z dzieckiem przed lustrem, aby mogło kontrolować ich sposób wykonania pod kontrolą wzroku. Należy chwalić dziecko za podejmowany wysiłek. 

1. Ćwiczenia słuchowe – stanowią  ważną grupę ćwiczeń logopedycznych, ponieważ często opóźnienia czy zaburzenia rozwoju mowy pojawiają się na skutek opóźnień rozwoju słuchu fonematycznego/ tzw. słuchu mownego/. Stymulując funkcje słuchowe przyczyniamy się do rozwoju mowy dziecka. 

 Przykłady zabaw: 

  • „ Co słyszę?” – dzieci siedzą z zamkniętymi oczami i nasłuchują, rozpoznają odgłosy dochodzące z sąsiedztwa, ulicy.
  • „ Zgadnij, co wydało dźwięk?” – uderzanie pałeczką w szkło, fajans, metal, kamień, drewno itp. Toczenie różnych przedmiotów po podłodze / np. piłki, kasztana, kamienia/, rozpoznawanie odgłosu przez dzieci.
  • Rozpoznawanie różnych przedmiotów w zamkniętym pudełku po wydawanym odgłosie – groch, kamyki, gwoździe, cukier, kasza itp.
  • Uderzanie o siebie klockami, łyżeczkami, garnuszkami; uderzanie łyżeczką o pustą szklankę, o szklankę z wodą, klaskanie, darcie papieru, gniecenie papieru, przelewanie wody( z wysokości, z niska), drapanie po szkle, papierze, stole.
  • Rozpoznawanie głosu, szmeru, źródła dźwięku – miejsca, kierunku, odległości, ilości dźwięków (dużo- mało), głośności ( cicho – głośno).
  • Szukanie ukrytego zegarka, radia, dzwoniącego budzika.
  • Rozróżnianie i naśladowanie głosów zwierząt: kota, psa, krowy, kury, koguta, kaczki, gęsi itp.
  • Rozróżnianie odgłosów pojazdów: samochodu, pociągu, motoru, traktora itp.
  • Rozpoznawanie po dźwięku różnych urządzeń domowych, np. odkurzacz, mikser, suszarka, pralka itp.
  • Dzielenie na sylaby imion dzieci / na początku łatwych/.
  • Dzielenie na głoski łatwych a następnie coraz trudniejszych słów.
  • Poszukiwanie par rymujących się słów: bułka – półka, domek –Tomek, koza – kosa itp.

2. Ćwiczenia oddechowe – poprawiają wydolność oddechową, sprzyjają wydłużaniu fazy wydechowej, co powoduje poprawę jakości mowy. Ćwiczenia prowadzone są najczęściej w formie zabawowej, przy wykorzystaniu  np. piórek, piłeczek, wiatraczków;

 Przykłady: 

  • Wdech nosem ( usta zamknięte) i wydech ustami.
  • Dmuchanie na płomień świecy.
  • Dmuchanie na piłeczkę pingpongową, wyścigi piłeczek.
  • Dmuchanie na kulkę z waty, na wiatraczek.
  • Chłodzenie „ gorącej zupy” – dmuchanie ciągłym strumieniem.
  • „ Zdmuchiwanie mlecza” – długo, aż spadną wszystkie nasionka.
  • Chuchanie na zmarznięte ręce.
  • Naśladowanie lokomotywy – wydmuchiwanie „nadmiaru pary” – ffff, szszsz.
  • Naśladowanie balonika – wypuszczanie powietrza z jednoczesnym odgłosem „ sssss”.
  • Nadmuchiwanie balonika.
  • Naśladowanie syreny – „ eu-eu- eu”, „ au-au-au” – na jednym wydechu.
  • Dmuchanie na piórko, aby nie spadło.
  • Naśladowanie śmiechu różnych osób:  che- che- che, cha- cha- cha, ho- ho- ho, chi- chi- chi.

3. Ćwiczenia motoryki narządów artykulacyjnych – u  większości dzieci z wadą wymowy występuje obniżona sprawność narządów artykulacyjnych / języka, warg, policzków, podniebienia miękkiego/.. Czasem przyczyną wady wymowy są nieprawidłowości w budowie anatomicznej narządów mowy, np. zbyt krótkie wędzidełko podjęzykowe, przerośnięty język, zbyt duża masa języka, rozszczep wargi itp. Przyczyną bywają także, szczególnie u dzieci młodszych, nieprawidłowe nawyki związane z połykaniem lub oddychaniem. Konieczne są w tych wszystkich wypadkach ćwiczenia motoryki narządów mowy oraz ćwiczenia prawidłowego połykania.

Ćwiczenia warg: 

  • Wymawianie na przemian „ a-o” przy maksymalnym oddaleniu od siebie wargi górnej i dolnej.
  • Oddalanie od siebie kącików ust – wymawianie „ iii”.
  • Zbliżanie do siebie kącików ust – wymawianie „ uuu”.
  • Naprzemienne wymawianie „ i – u”.
  • Cmokanie.
  • Parskanie / wprawianie warg w drganie/.
  • Masaż warg zębami ( górnymi dolnej wargi  i odwrotnie).
  • Dmuchanie na płomień świecy, na watkę lub piłkę pingpongową.
  • Wymowa samogłosek w parach: a-i, a-u,  i-a,  u-o,  o-i,  u-i,  a-o, e-o  itp.
  • Wysuwanie warg w „ ryjek”, cofanie w „ uśmiech”.
  • Wysuwanie warg w przód, następnie przesuwanie warg w prawo, w lewo.
  • Nakładanie wargi górnej na dolną i odwrotnie;

Ćwiczenia języka: 

  • „Malowanie sufitu ” – przesuwanie czubkiem języka po podniebieniu, jama ustna szeroko otwarta.
  • Dotykanie językiem do nosa, do brody, w stronę ucha lewego i prawego.
  • Oblizywanie dolnej i górnej wargi przy ustach szeroko otwartych ( krążenie językiem).
  • Wysuwanie języka w przód i cofanie w głąb jamy ustnej („kot pije mleko”).
  • Kląskanie językiem.
  • Dotykanie czubkiem języka na zmianę do górnych i dolnych zębów, przy maksymalnym otwarciu ust (żuchwa opuszczona).
  • Język wysunięty w kształcie grota wykonuje poziome ruchy wahadłowe od jednego do drugiego kącika ust.
  • Język lekko wysunięty opiera się na wardze dolnej i przyjmuje na przemian kształt „łopaty” i „grota”.
  • Ruchy koliste języka w prawo i w lewo na zewnątrz jamy ustnej.
  • Oblizywanie zębów po wewnętrznej i zewnętrznej powierzchni dziąseł pod wargami. Usta zamknięte.
  • Dotykanie czubkiem języka na wałeczek dziąsłowy za górnymi zębami („stukanie dzięcioła”);

Ćwiczenia usprawniające podniebienie miękkie: 

  • Wywołanie ziewania przy nisko opuszczonej szczęce dolnej.
  • Płukanie gardła ciepłą wodą.
  • „Chrapanie” na wdechu i wydechu.
  • Głębokie oddychanie przez usta przy zatkanym nosie i odwrotnie.
  • Wymawianie połączeń głosek tylnojęzykowych zwartych z samogłoskami, np. ga, go, ge, gu, gy, gi, gą, gę, ka, ko, ke, ky, ki, ku, ak, ok, ek, ik, yk, uk…
  • Wypowiadanie sylab: aga, ogo, ugu, eke, yky, ygy, iki, Igi, ago, egę itp.
  • Nabieranie powietrza nosem i zatrzymanie w jamie ustnej. Policzki nadęte. Początkowo nadymać policzki z zatkanym nosem, a następnie próbować połykać powietrze.

Ćwiczenia policzków: 

  • Nadymanie policzków – „ balonik”.
  • Wciąganie policzków – „ zajączek”.
  • Nabieranie powietrza w usta i zatrzymanie w jamie ustnej, krążenie tym powietrzem, powolne wypuszczanie powietrza.
  • Nabieranie powietrza w usta, przesuwanie powietrza z jednego policzka do drugiego na zmianę.

Ćwiczenia prawidłowego połykania – wyrobienie nawyku połykania z językiem ułożonym na wałku dziąsłowym (za górnymi zębami): 

  • Unoszenie języka na wałek dziąsłowy za górnymi zębami przy otwartych a następnie zamkniętych ustach.
  • Lizanie czubkiem języka wałka dziąsłowego.
  • Trzymanie czubkiem języka kawałka chrupka przy wałku dziąsłowym, jednoczesne połykanie śliny.